بورس اوراق بهادار ایران
بورس اوراق بهادار بازار رسمی و سازمان‌یافتهٔ سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکتها و اوراق بهادار تحت ضوابط، قوانین و مقررات خاصی انجام می‌شود. تعیین قیمت سهام در بورس، بر اساس عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد. در بورس اوراق بهادار، یک سرمایه‌گذار می‌تواند با سرمایه هرچند کوچک خود، در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس سرمایه‌گذاری نماید. سرمایه‌گذاران بورس، برای خرید و فروش سهام می‌بایست این کار را از طریق شرکت‌های کارگزاری بورس انجام دهند. سهامداران می توانند از طریق سامانه معاملات آنلاین، سامانه معاملات اینترنتی، سامانه معاملات همراه و یا مراجعه حضوری به کارگزاری معاملات خود را انجام دهند.
به موجب دستورالعمل فعاليت بازارهاي خارج از بورس، مصوب ۱۲/۶/۱۳۸۶ شوراي عالي بورس شرکت فرابورس ايران در تاريخ ۲۲/۸/۱۳۸۷ تحت شماره ۳۳۲۴۸۳ در اداره ثبت شرکتها و مؤسسات غيرتجاري تهران به ثبت رسید و فعاليت خود را آغاز کرد. پس از تدوین و تصویب دستورالعمل‌های مورد نیاز جهت پذیرش و دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات فرابورس و ایجاد زیر ساخت‌های لازم، بازار فرابورس ایران در تاریخ ۶ مهرماه ۱۳۸۸ به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.
فرابورس ایران (Over The Counter) که به طور مخفف OTC نیز گفته می شود، بازاری مشابه بورس اوراق بهادار تهران است و مهم‌ترین کارکرد آن، پذیرش شرکتها و ابزاهایی است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته یا تمایل به ورود سریع‌تر به بازار سرمایه را دارند. همچنین ابزاهای مالی متنوعی نظیر انواع اوراق بهادار اسلامی، اسناد خزانه دولتی، صندوق های قابل معامله و غیره در فرابورس ایران معامله می شوند. مهم‌ترین وظیفه فرابورس ایران، پذیرش شرکتها و ابزاهایی است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته یا تمایل به ورود سریع‌تر به بازار سرمایه را دارند.
فرابورس ایران دارای پنج بازار به شرح زیر می باشد:
- بازار اول
- بازار دوم
- بازار سوم
- بازار ابزارهای نوین مالی
- بازار پایه
پذیرش شرکت‌های سهامی عام در بازار اول و بازار دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی صورت می‌پذیرد. بازار سوم جهت عرضه یكجا و پذیره‌نویسی اوراق بهادار و بازار پایه جهت درج و نقل‌وانتقال
سهام شرکت‌هایی است كه بر اساس الزام بند ب ماده 99 قانون برنامه پنجم توسعه، مشمول ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار بوده و امكان پذیرش دریکی از بازارهای بورس یا فرابورس را ندارند.
در نمودار زیر بازارهای مختلف فرابورس ایران و شرایط هر یک نمایش داده شده است:
نگاهی اجمالی به بورس تهران
بورس اوراق بهادار به معنی بازار متشکل و رسمی سرمایه کشور است که در آن خرید و فروش سهام شرکتها یا اوراق قرضه دولتی یا مؤسسات معتبر خصوصی، تحت ضوابط و قوانین و مقررات خاصی صورت می‌گیرد. وظیفه اصلی بورس اوراق بهادار، فراهم آوردن بازاری شفاف و منصفانه برای داد و ستد اوراق بهادار پذیرفته‌شده و نیز سیستمی مناسب برای نظارت بر جریان داد و ستد، عملیات بازار و اعضای آن است. علیرغم سابقه نزدیک به نیم قرن از حضور بازار سرمایه در اقتصاد کشور، بورس اوراق بهادار تهران به شکل جدید و به صورت شرکت سهامی عام غیرانتفاعی ، بر پایه قانون جدید بازار اوراق بهادار مصوب آذرماه 1384، تشکیل شد و عملیات اجرایی را از تاریخ 01/10/1385 بر عهده گرفت. اداره بورس اوراق بهادار تهران بر عهده هیأت مدیره‌ای است که از هفت عضو تشکیل می‌شود. اعضای هیأت مدیره منتخب مجمع عمومی شرکت هستند و برای دو سال انتخاب می‌شوند. اداره امور اجرایی شرکت هم به عهده مدیرعامل شرکت است که توسط هیأت مدیره انتخاب می‌شود. بورس اوراق بهادار تهران هم‌اکنون عضو فدراسیون جهانی بورس‌های اوراق بهادار(WFE) بوده و درصحنه جهانی جزو بورس‌های نام آشناست.
طبق ماده ۴ دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران، بازار بورس اوراق بهادار به سه بخش مجزا تفکیک شده است:
- بازار اول ، تابلوی اصلی
- بازار اول ، تابلوی فرعی
- بازار دوم
به عبارتی دیگر تشکیل این دو بازار به نحوی عملکرد فعالین را مشخص خواهد کرد؛ به این طریق که اگر شرکتی در بازار اول عملکرد خوبی نداشته باشد به بازار دوم منتقل خواهد شد و در مقابل اگر شرکتی در بازار دوم عملکرد خوبی از خود ارائه دهد به بازار اول منتقل خواهد شد. ضمن اینکه اگر شرکتی در بازار دوم چندان رضایت‌بخش عمل نکند از بازار اخراج خواهد شد.
